Rozprawka to ważna forma pisemna w polskiej szkole. Musisz umieć ją tworzyć na egzaminach i w pracach domowych. Ten poradnik pomoże Ci napisać dobrą rozprawkę. Dowiesz się, jak zaplanować pracę i skutecznie argumentować.
Czym jest rozprawka?
Rozprawka to pisemna wypowiedź argumentacyjna. Jest to jedna z najczęstszych form wypowiedzi w szkole. Musisz w niej wyrazić opinię na dany temat. Popierasz ją dowodami i argumentami. Rozprawka nie jest tekstem subiektywnym. Opiera się na faktach i logicznych wnioskach.
Forma rozprawki jest wymagana na egzaminie ósmoklasisty. Spotkasz ją także na maturze. Każdy uczeń w liceum i technikum powinien umieć poprawnie pisać rozprawkę. Rozprawki są wszechstronnym testem umiejętności. Sprawdzają umiejętność logicznego myślenia. Testują analizę i interpretację utworu literackiego. Pokazują znajomość tekstów kultury. Sprawdzają umiejętność tworzenia spójnej wypowiedzi pisemnej.
Po co piszemy rozprawkę?
Pisanie rozprawki uczy argumentowania. W końcu w dorosłym życiu będziesz musiał robić to samo! Egzaminatorzy sprawdzają Twoją wiedzę. Patrzą, czy potrafisz uargumentować swoje zdanie. Rozprawka to uproszczona forma rozprawy naukowej. Przygotowuje do pisania bardziej złożonych tekstów. Ćwiczenie pisania rozprawki rozwija umiejętności argumentacyjne. Pomaga jasno formułować myśli.
Struktura rozprawki – klucz do sukcesu
Każda rozprawka ma stałą budowę. Składa się z trzech podstawowych części. Są to: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Ta struktura zapewnia spójność tekstu. Pomaga logicznie przedstawić argumenty. Zaleca się stworzenie szablonu rozprawki. Zrobisz to przed jej napisaniem. Warto używać brudnopisu do planowania struktury. Opracowanie Iwona Tkacz podkreśla znaczenie planu.
Proporcje struktury są ważne. Rozwinięcie zajmuje 70-80% pracy. Wstęp i zakończenie stanowią po 10-15%. Podziel pracę na etapy. Zacznij każdą część od akapitu. Pamiętaj o wyraźnej kompozycji tekstu.
Wstęp do rozprawki – jak zacząć?
Wstęp wprowadza czytelnika w temat. Musi zawierać tezę lub hipotezę. Przedstawia temat rozprawki. Zacznij od zagajenia na 2-3 zdania. Wstęp nie może być za długi. Nie powinien konkurować z rozwinięciem. Wstęp powinien kończyć się sformułowaniem stanowiska. Minimalna liczba zdań we wstępie to 5. Optymalnie wstęp powinien stanowić około ¼ całej rozprawki. Czyli od 80 do 120 słów.
Jak wprowadzić tezę? Możesz zacząć od ogólnego stwierdzenia. Następnie przejdź do szczegółów tematu. Pamiętaj o jasnym sformułowaniu tezy lub hipotezy. Oto przydatne zwroty do wstępu:
- Celem moich rozważań / tej pracy jest…
- Warto najpierw zastanowić się, czym jest…
- Postaram się przedstawić swoje przemyślenia na temat…
- Często zastanawiamy się…
- Na początku odwołam się do…
- W pełni zgadzam się / nie zgadzam się z opinią, że…
Teza i hipoteza – serce rozprawki
Teza to podstawowy element rozprawki. Jest to krótkie, zwięzłe stwierdzenie. Wyraża Twoje stanowisko w danej sprawie. Tezę można przyjąć, udowodnić lub obalić. Aby napisać tezę, musisz zrozumieć temat. Określ swoje stanowisko. Następnie sformułuj tezę.
Sformułowanie tezy powinno być intrygujące. Powinno się być pewnym tezy przed jej sformułowaniem. Rozpisanie argumentów na papierze pomaga w pracy. Bądź konkretny. Unikaj ogólników. Staraj się być oryginalny. Unikaj banałów. Unikaj zbyt skomplikowanych zdań. Przykłady dobrych tez to: 'Jedzenie fast-foodów ma negatywny wpływ na zdrowie młodzieży.’ oraz 'Zakaz używania telefonów komórkowych w szkołach ma pozytywny wpływ na uczniów.’
Co to hipoteza w rozprawce? Hipoteza to przypuszczenie. Wyraża wątpliwości autora. Stawiasz pytanie i szukasz na nie odpowiedzi. W rozprawce z hipotezą rozważasz różne możliwości. Dopiero w zakończeniu formułujesz ostateczny wniosek.
Rozwinięcie – argumenty i przykłady
Rozwinięcie to część, w której podajesz argumenty. Na poparcie swojej tezy lub hipotezy. Argument to pewien fakt lub okoliczność. Przytaczasz go dla uzasadnienia tezy. Dobrze zbudowany argument to: sąd + przykład + wniosek cząstkowy. Argumentuj rzeczowo. Podsumuj każdy argument przykładem.
Optymalnie powinno być trzy argumenty w rozprawce. Rozwinięcie powinno zawierać tyle akapitów, ile jest argumentów. Każdy akapit poświęć jednemu argumentowi. Zanotuj 'na brudno’ wszystkie argumenty. Uporządkuj je w kolejności. Od najmocniejszego do najsłabszego. Zastosuj hierarchię ważności w argumentach.
Na poparcie argumentów przywołaj przykłady. Odwołuj się do tekstów kultury. Pokaż, że znasz lektury. Stosuj przede wszystkim zdania złożone podrzędnie. Używaj charakterystycznego słownictwa. Oto przydatne zwroty do rozwinięcia:
- Na poparcie mojej tezy chcę przywołać…
- Kolejnym argumentem jest…
- Oto kolejny argument…
- Dodatkowym argumentem jest…
- Nie należy zapomnieć również o…
- Powołam się na opinię…
- Z drugiej strony…
W rozwinięciu warto uwzględnić różne perspektywy. Możesz dodać elementy refleksji. Powołuj się na konkretne utwory. Na przykład, w temacie wpływu władzy możesz odwołać się do 'Makbeta’ czy 'Antygony’. W temacie historii użyj 'Medalionów’ Zofii Nałkowskiej lub 'Innego świata’ Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Film 'Pianista’ Romana Polańskiego też jest dobrym przykładem wpływu wojny.
Zakończenie rozprawki – podsumowanie
Zakończenie to podsumowanie argumentów i wniosków. Potwierdza postawioną we wstępie tezę. W przypadku hipotezy formułujesz ostateczny wniosek. Zakończenie powinno zawierać podsumowanie argumentacji. Unikaj ogólników w zakończeniu. Minimalna liczba zdań w zakończeniu to 5.
Oto przydatne zwroty do zakończenia:
- Mam nadzieję, że udało mi się udowodnić, że…
- Sądzę, że powyższe argumenty świadczą o tym, że…
- Podsumowując rozważania…
- Jak wynika z przytoczonych argumentów…
Sądzę, że przedstawione przeze mnie argumenty… Wszystko to prowadzi do wniosku, że… Podsumowując moje rozważania, należy stwierdzić, że…
Dwa rodzaje rozprawek – krótka teoria
Wyróżniamy głównie dwa typy rozprawek. Rozprawka dedukcyjna i rozprawka indukcyjna. Rozprawka dedukcyjna zaczyna się od tezy. Następnie przedstawiasz argumenty. Rozprawka indukcyjna zaczyna się od hipotezy. Zbiera argumenty i przykłady. Na końcu formułuje tezę jako wniosek.
Istnieją też rozprawki analityczne i syntetyzujące. Analityczna skupia się na szczegółach. Syntetyzująca łączy różne elementy. Oba typy wymagają logicznego myślenia.
Jak napisać genialną rozprawkę? Porady i wskazówki
Dobre zrozumienie tematu to podstawa. Przeczytaj polecenie spokojnie i dokładnie. Stwórz konspekt swojej pracy w brudnopisie. Używaj słów łączących. Zwiększą one spójność tekstu. Pamiętaj o staranności w formie. Dbaj o język używany w tekście. Zachowaj spójność logiczną. Prezentuj myśli klarownie. Poprzyj tezy przykładami, cytatami, faktami. Zachowaj obiektywizm. Wstrzymaj się od wyrażania emocji. Starannie zakończ pracę. Podsumuj całość.
Używaj przydatnych zwrotów do argumentowania. Na przykład: W nawiązaniu do tematu…, Uważam, że…, Myślę, że…, W mojej opinii…, Zgadzam się z postawioną tezą, ponieważ…, Mam odmienne zdanie na ten temat, ponieważ…, Z kolei…, Kolejną ważną kwestią jest…, Na potwierdzenie postawionej we wstępie tezy…, W związku z tym, powołując się na teksty kultury…, Nie zgadzam się z argumentem, że….
Jakich błędów unikać?
W rozprawce nie ma miejsca na wątpliwości. Unikaj tez bez pokrycia. Nie pisz o wrażeniach bez podparcia. Unikaj wyuczonych zwrotów. Nie stosuj zbędnych dygresji. Nie mieszaj różnych tematów w jednym akapicie. Nie pomijaj wniosków cząstkowych przy argumentach.
Pamiętaj, że argument to nie przykład. Argument jest ogólnym stwierdzeniem. Przykład ilustruje argument.
Rozprawka – najczęściej zadawane pytania
Ile słów powinna mieć rozprawka maturalna?
Wypracowanie maturalne musi liczyć co najmniej 300 słów. Warto celować w większą objętość. Pokazuje to lepsze rozwinięcie tematu.
Czy mogę używać cytatów w rozprawce?
Tak, cytaty są bardzo wskazane. Popierają Twoje argumenty. Pokazują znajomość tekstu. Na przykład cytat Olgi Tokarczuk:
Pierwsze dwie dekady XXI wieku z pewnością należą do seriali. Ich wpływ na sposoby opowiadania (i przez to też rozumienia) świata jest rewolucyjny.
Jakie lektury mogą przydać się do rozprawki?
Wiele lektur szkolnych nadaje się do rozprawek. Na przykład 'Lalka’, 'Pan Tadeusz’, 'Balladyna’, 'Dziady’. Zależą od tematu pracy. 'Moralność Pani Dulskiej’ Gabrieli Zapolskiej jest dobra do tematów o obłudzie. Sztuka powstała w 1907 roku.
Czy mogę odwołać się do filmu w rozprawce?
Tak, możesz odwołać się do tekstów kultury. Obejmują one filmy, obrazy, seriale. Na przykład film 'Kler’ Wojciecha Smarzowskiego. Albo 'Pianista’ Romana Polańskiego. Pamiętaj, aby powiązanie było logiczne.
Podsumowanie – jak skutecznie pisać rozprawkę?
Pisanie rozprawki wymaga planowania. Skup się na strukturze: wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Jasno sformułuj tezę lub hipotezę. Poprzyj ją mocnymi argumentami. Używaj konkretnych przykładów z tekstów kultury. Dbaj o poprawność językową. Stosuj logiczne przejścia między zdaniami i akapitami. Ćwiczenie czyni mistrza. Im więcej rozprawek napiszesz, tym lepszy będziesz.
Internetowa poradnia językowa Polszczyzna.pl pomaga w nauce. Zatrudnia ponad 10 redaktorów. Zawiera ponad 20 000 haseł. Obsługuje ponad 1 000 000 czytelników każdego miesiąca. Możesz tam znaleźć wiele cennych wskazówek.
Zobacz także:
